Doç. Dr. Ali Şehbazî
Özet
Yeni ateizm, çağımızın ilk on yılında, çok satan bir dizi kitabın yayınlanması ve bazı dinci aşırılıkçıların terörist saldırılarıyla birlikte kamuoyunun gündemi giren akımın vasfıdır. Bu akımın kökleri her ne kadar geçmişte bulunabilecek olsa da prensip ve önermeleri de geçmişteki ateistlerin prensip ve önermeleriyse de oldukça hasmane bir yaklaşım benimseyerek dine ve dindarlara karşı yeni ve saldırgan bir akıma dönüştü. Sözcüleri ya da tabir caizse, bayraktarları Dawkins, Dennett, Harris ve Hitchens’dır. Bu ateistlerin bir kısmı daha önce büyük plan adı altında biyoloji gibi bilimleri, özellikle de evrim ve doğal seçilim teorisini popülerleştirme ve herkesin anlayacağı hale getirme işine girişmişti. Şimdi bundan, dinî inançlara saldırmada yararlanıyorlar. Eleştirilerinde, çıkarıma dayanmak veya müminlerin delil ve kanıtlarını eleştirmek yerine tarihsel olayları ve başta İslamcılar olmak üzere dinsel aşırılığın gruplarının davranış ve eylemlerini din ve Tanrıya inanç konusundaki değerlendirmelerine temel almaktadırlar. Yeni ateistler ayrıca kendi prensip ve dayanaklarını ispatlamaksızın onlara istinat ederek dinî inançların evrimsel şeyler olduğunu öne sürmektedir. Sonuçta da bu teoriyi esas alarak ve sırtını natüralist dünya görüşüne dayayarak inançlara deneysel ve doğal izah getirmektedir. Bu makalede, aralarında teist, teolojist ve ateistlerin de bulunduğu kişilerin onları tenkit eden görüşlerine odaklanarak, birincisi, natüralizmin, ateistlerin sözünü ettiği ve istinat ettiği gibi bilimsel bir teori olmadığını, aksine aslında bir tür dünya görüşü ve doğaötesiyle ilgili görüş olduğunu; ikincisi, ateistlerin bu mevzuda bariz bir hataya düştüğünü ve onun da natüralizmin çeşitli anlamlarını birbirine karıştırdığını; üçüncüsü, öne sürdükleri görüşün aksine bilim ve din arasına çelişki bulunmadığını, bilakis eğer bir çelişki varsa, Plantinga’nın ifadesiyle, natüralizm ve bilim arasında olduğunu gösterdik.
Anahtar kelimeler: Yeni ateizm, evrim teorisi, doğal seçilim, bilim ve din çelişkisi
New Atheism: Its Nature, Foundations, and Contexts
Ali Shahbazi
Abstract
New atheism is a description of a movement that emerged in the first decade of the present century, with the publication of a series of best-selling books in response to the terrorist attacks of some religious extremists. Although this current has its roots in the past and its principles and assumptions are the same as the principles and assumptions of the atheists of the past, it became a new and violent current against religion and religious people by adopting a very hostile approach. Its spokespersons, and so-called standard-bearers are Dawkins, Dent, Harris, and Hitchens. Some of these atheists initially publicized and simplified sciences such as biology, especially the theory of evolution and natural selection for public understanding and are now using it to attack religious beliefs. In their critique, instead of relying on the argument or critique of the reasons and arguments of the believers, they consider historical events as well as the behavior and actions of some religious extremist groups, especially Islam, as the criterion for their judgment about religion and theism. Without proving their foundations, new atheists rely on them to pretend that religious beliefs are evolutionary, and therefore can be explained empirically and naturally by this theory as well as by relying on a naturalistic worldview. In this article, considering the views of their critics, including theists, theologians and atheists, we have shown that first, naturalism, as these atheists say and rely on it, is not a scientific theory, but in fact a kind of metaphysical worldview and attitude. Secondly, atheists make a clear mistake in this position, and that is the confusion of the various meanings of naturalism. Thirdly, contrary to their view, there is no conflict between science and religion, but if there is a conflict, according to Plantinga, it is between naturalism and science.
Keywords: New Atheism, Theory of Evolution, Natural Selection, Conflict of Science and Religion
الحاد جدید: چیستی، بنیانها، و زمینه ها
علی شهباز ی
چکیده
الحاد جدید وصف جریانی است که در دهۀ نخست قرن حاضر، با انتشار سلسلهای از کتابهای پرفروش و در واکنش به حملات تروریستی برخی افراطیون دینی، به عرصۀ افکار عمومی آمد. این جریان هرچند ریشه در گذشته دارد و مبانی و مفروضات آن همان مبانی و مفروضات ملحدان گذشته است، با اتخاذ رویکردی بسیار خصمانه، به جریانی توفنده و جدید علیه دین و دینداران تبدیل شد. سخنگویان، و به اصطلاح پرچمداران آن عبارتاند از داکینز، دنت، هریس، و هیچنز. برخی از این ملحدان پیشتر به عنوان یک طرح کلان دست به عمومی و همهفهم کردن علومی چون زیستشناسی، به ویژه نظریۀ فرگشت و انتخاب طبیعی، زده بودند و اینک از آن جهت حمله به باورهای دینی استفاده میکنند. آنها در نقد خود به جای تکیه بر استدلال یا نقد دلایل و براهین مؤمنان، رویدادهای تاریخی و نیز رفتار و کردار برخی گروههای تندرو دینی، به ویژه اسلامی، را معیار داوری خود دربارۀ دین و خداباوری میدانند. همچنین ملحدان جدید بدون آن که مبانی و تکیهگاههای خود را اثبات کنند، با تکیه بر آنها چنین وانمود میکنند که باورهای دینی اموری فرگشتی است و در نتیجه میتوان با توجه به این نظریه و نیز با تکیه بر جهانبینی طبیعتگرایانه آن باورها را تبیین تجربی و طبیعی کرد. در این مقاله با توجه به دیدگاههای منتقدان آنها، اعم از خداباور و الهیدان و خداناباور، نشان دادهایم که اولاً طبیعتگرایی آن گونه که این ملحدان از آن میگویند و بر آن تکیه میکنند، یک نظریۀ علمی نیست، بلکه در واقع نوعی جهانبینی و نگرشی مابعدالطبیعی است. ثانیاً ملحدان در همین موضع مرتکب خطای آشکاری میشوند و آن خلط معانی گوناگون طبیعتگرایی است. ثالثاً بر خلاف نظر آنها میان علم و دین تعارضی نیست، بلکه اگر تعارضی هست به قول پلنتینگا میان طبیعتگرایی و علم است.
کلیدواژه ها: الحاد جدید، نظریۀ فرگشت، انتخاب طبیعی، تعارض علم و دین